✅ Bu İçerik Veteriner Hekim Sezer Özsüleyman Tarafından İncelenmiştir.
Erhan YILMAZ
Amacımızı net bir şekilde anlaşılması için özellikle altını çizerek belirtelim; kesinlikle kümeslerde bulunan kuşları alçaltmak veya yükseltmek gibi bir düşüncemiz yok. Amacımız bu ırkı tam anlamıyla daha yüksek vasıf, kostüm ve özellik ile en net KARABOZALI noktasına ulaştırabilmek.
Benim öncelikli olarak amacım, “Karabozalı soyunu” temiz ve istikrarlı bir şekilde ıslah ederek ileriye taşımak. Vasıflarını da bu zamana kadar gördüğüm, öğrendiğim, tecrübe ettiğim sekilde bozmadan saklamak.
TEMİZ ve İSTİKRARLI bir şekilde ISLAH ederek İLERİYE taşımak. tek bir cümle bütün açıklamaların özetidir aslında.
- Temiz Karabozalı nedir?
- İstikrar nedir?
- Islah nedir ?
- Damizlık güvercini nasıl seçmeliyiz?
- Sadece oyun yeterlimidir?
- Çapraz eşleme nedir ?
- Irk içinde kostüme dönük eşleme nasıl yapılır?
- Kostüm nasıl olmalıdır?
- Mevcut soy hakkında bilgi sahibi olmak neden önemlidir?
- Bir eşlemeden en az kaç yavru alınmalıdır?
Ve dahası ile tekrar birlikteyiz…
Temiz Karabozalı Nedir?
Bir önceki derlemede Karabozalı Nedir ve Oyun Nedir kısmını incelerken bu ırk hakkında özellik olarak birçok detaydan bahsettik. Bahsetmediğimiz konular bu bölüme kaldı ki, aslında bütünlendiği zaman birbirini tamamlayan ve örnekleri gördüğünüz takdirde net bir şekilde ayırt etmenizi sağlayacak detaylar ortaya çıkacak.
Karabozalı demek sadece siyah ve beyaz renk pigmentlerinin bir saya güvercini üzerinde bulunması anlamına gelmiyor. Karabozalı, kostümünden oyununa, renk tonundan, duruşuna, tüy yapısından, gözlerine, gagasından tırnaklarına kadar tüm özelliklerin kuş üzerinde bulunması anlamına geliyor. Ben bütün özellikleri üzerinde bulunduran bu kuşa, Temiz KARABOZALI diyorum. Bu ırk kostüm özellikleri eklenebilmesi ve oyun üzerinde yapılabilecek değişiklikler için, kendi segmenti içerisinde bulunan tüm kuşlarla eşlenebilir bir olasılığa sahiptir. Özellikle dikkat edilmesi gereken konu “Kendi içerisinde olması koşuluyla” eşleme yapmaktır.
Karabozalı, Karabaş, Kafakuyruk, Açıkbozalı, Arap, ArapSazlı ve Karabozalı soyu olan Beyaz. İstediğiniz kostüm özelliklerine göre birbiri içerisinde rahatlıkla çalışılabiliriz, elde edeceğimiz her yavru temiz Karabozalı olacaktır.
İstikrar nedir?
Bir kuş için istikrar ölçümü yavruluğundan başlar. Öncelikle genel vasıfları ile değerlendirilir, uçuma başladığında aklıyla değerlendirilir, oyuna başladığında oyun stili ile değerlendirilir, oyun stilinden sonra bonkörlüğü göz önünde bulundurulur, en sonunda yaşına geldiğinde tüm özelliklerini aynı şekilde koruyup koruyamadığı, son olarakta aynı özellikleri yavrusuna verip vermemesi üzerine bir değerlendirme yapılır. Kostüm olarak, oyun olarak, oyun stili olarak, kafa olarak vasıflarını sonrasındaki gelecek olan nesillere aktarabilmesi kuşun İstikrarlı olması anlamına gelir.
Damizlık güvercini nasıl seçmeliyiz?
Damızlık güvercini “İstikar” yakaladığımız kuşları ayırarak veya birbirini tamamlayacak kostüm özelliklerini belirleyerek seçmeliyiz.
Karabozalı istiyorsak bir karabozalı kümesinde olmazsa olmazlar Arap ve Beyazlardır. Bu kuşlarında Karabozalı soyundan olması, altından gelecek tüm yavrularda bozalı oranının yüksek olması anlamı taşır. Damızlık olarak şeçtiğimiz kuşlarda soyları hakkında bilgi edinebiliyorsak edinmeliyiz, soyları hakkında bilgi edinemiyorsak ( Kafesten veya Pazardan kuşu temin ettiysek ) farklı ve bildiğimiz kuşlar ile çalışma yaparak, altından gelecek yavrularındaki vasıf, oyun ve özelliklerini muhakkak görüp değerlendirmeliyiz. İstikrar yakalayabiliyorsak kullanabiliriz ama herşeyden önce yapabiliyorsak muhakkak uçurmalıyız…
Sadece oyun yeterlimidir?
Bir güvercini sadece oyun özellikleri ile değerlendirmek büyük ve ilerleyen dönemde altından kalkamayacağımız sonuçlara neden olur. Tecrübe etmeden yada detaylarına bakmadan yaptığımız seçimler uzun süreler harcadığımız emeklerimizin boşa gitmesine sebep olacaktır ki bu en kötü sondur.
Kısa yoldan oyun özelliklerini arttırmak için bilinçli yada bilinçsiz olarak yapılan farklı ırk çapraz eşlemeler ile karabozalı vasıflarından düşürülerek sadece oyun için üretilen kuşlar, oyun konusunda meraklı olan birçok kümesi oyun olarak ileriye fakat karabozalı özellikleri olarak senelerce geriye atmıştır.
Edremit, Balıkesir, Mavi ırkları, Karabozalı ırkı ile çaprazlanarak vasıf eklenmek istenmiş fakat Karabozalı üzerinde birçok olumsuz izler bırakmış, vasıflarını daha çok kaybetmesine neden olmuştur. Çapraz eşleme konusunda bir sonraki başlıkta bu durumu ve Karabozalı üzerindeki etkilerini değerlendirip, örnekler halinde anlatacağım.
Bu anlamda damızlık olarak bir güvercini ayırmak için sadece oyun yeterli değildir. Oyun sadece nedenlerden biridir. Güvercinin soyu hakkında muhakkak bilgi edinilmelidir. Bu bilgi size ayrıca aldığınız kuşları eşleme yaparken de gerekli olacaktır.
Çapraz Eşleme Nedir? Çalışma Kuşu Nedir?
En can alıcı konu başlığı olduğunu zannediyorum ki, bu ırka yeni başladığımız ve ince detaylarına hakim olamadığımız, bilmediğimiz/göremediğimiz zamanlardaki çapraz eşlemelerden çıkan kuşları, kümeslerimize sokup, üzerine tüm kümesteki kuşlara yaymamız yüzünden geriye düştüğümüz zamanlarımız olmuştur. Boşa harcanan emekler, kaybedilen zamanlar, telafisi olmayan süreçler, bir hastalıkta öz damızlıklarımızı kaybedip, geriye dönüş yapamadığımız çıkmaz yollar… Herşeyle karşılaştık. ☺ Birçok kez kümes boşalttık.
Bu yaşadıklarımız da bize büyük tecrübeler ve birikimler olarak yansıdı. Dikkat etmemiz gereken birçok detay olduğunu, ufak gizli noktalardaki işaretler ile kuşun soyu hakkında bilgiler edinilebileceğini ve edindiğimiz bilgilerin yakın eşlemeler ile doğruluğunu teyit etmemize olanak sağladığını gördük.
Konuyu içerisinde tekrar bölelim ve açıklamalarını yapalım.
Çapraz Eşleme Nedir?
Çapraz eşleme, saya ırkı içerisinde bulunan fakat değişik soylara ait kuşların birbiri ile eşlenmesi sonucu ortayan çıkan kuşlara denir.
Örneğin; Karabozalı & Mavibozalı, Karabozalı & Edremit, Karabozalı & Balıkesir vb.
Genel olarak Oyun performansını arttırmak isteyen besicilerin kolay yolu tercih etmesi yüzünden bilinçli yada bilinçsiz şekilde bu eşlemelerden yavrular alması ile oluşan karışık soylu
kuşlardır. Çıkan kuşların soy kütüğü ne ise o özellikleri yavruya da yansıtırlar. Örnek olarak, Kara&Mavi eşleşmesinden çıkan kuşlarda özellikle bel tüyleri ve kanat üst tüylerinin uç kısımlarında belirgin ton farklılıkları görülür. Rengi daha mat yapıdadır. Paça yapıları, karabozalı ırkına göre biraz daha darlaşmıştır. Renk tonundaki matlık ve tüylerin sonuna doğru olan belirgin ton farklılıkları aşağıdaki resim de net bir şekilde anlaşılacaktır.
Edremit çaprazlarında genel olarak kafa çıtırlı, gözleri akıntılı yavrular ile karşılaşırız. Karabozalı soyuna ne kadar dönerse dönsün, mutlak olarak belirgin işaretler verir kuşlar üzerinde. En net ve düzeltilmesi çok zor olan işaret, Gözün arkaya doğru bitiş kısmından, başın arkasına doğru uzanan ince beyaz çizgidir, bu çizgiyi kapatan kuşta da genelde sakar dediğimiz gaga üstü beyazlık belirir. Özellikle kuşun gözün bitiş kısmındaki tüyleri araladığınızda bu beyaz çizginin net bir şekilde olduğunu görebilirsiniz. Örnek bir çapraz eşleme kuşudur, Balıkesir ve Karabozalı çaprazlamasıdır.
Kafa yapısı, Gaga kalınlığı ve yapısı, Göz renkleri ve yapısındaki bozukluk, Paça yapısının özellikle boru paça tabir ettiğimiz yapıya dönmesi, Gözlerin bitiş kısmındaki beyaz çizgi, Kanat teleklerindeki kalınlık, Vücut yapısındaki bozukluk dahil olmak üzere çapraz kuşa güzel bir örnektir.
Balıkesir çaprazı olan kuşlarda ilk ve çokça görülen görüntü geniş bir sakardır. Ayrıca gaga bir miktar daha kalınlaşmış, Kanat ve Kuyruk telekleri Karabozalı ile karşılaştırıldığında daha kalın bir yapıya dönmüştür. Göz özelliklerinde belirgin renk ve şekil
farklılıkları görülür. Kafa yapısımda biraz daha irilik ve üst yapıda daha fazla bombe ( eğim ) oluşur.
Çapraz eşlemeden çıkan kafa, göz, gaga, sakar ve gözün arka kısmında bulunan beyaz çizgi anlamında kuş üzerinde görülen belirtilere örnek, aşağıdaki görsellerde de görülecektir .
Çalışma Kuşu nedir?
Öncelikle şunu bilmeliyiz ki, kendi içerisinde yapılan eşlemeler, Çapraz eşleme olarak adlandırılmaz. Çalışma olarak adlandırılır.
Karabozalı ırk’ı diğer ırklar ile kıyaslandığında kendi içerisinde eşleme yapabilmek için oldukça büyük seçeneğe sahiptir. Komplekanat Bozalı, Açıkbozalı, Kafakuyruk, Karabaş gibi soylara sahip ve istediğimiz kostüm özelliklerinde kuşlar
edinmemize olanak sağlar. Bu soylar arasında yapılan eşlemelerden çıkan kuşlara ÇALIŞMA KUŞU denir. Çalışma kuşlarına yönelme nedenlerimiz de kostüm ve oyun özelliklerini kendi içerisinde daha ileriye taşımaktır.
Örneğin; Süslü, Hançerli vb kostümlerdeki kuşları Kapalıbozalı&Açıkbozalı eşlemesi ile elde edebiliriz. Karapaça elde etmek içinde aynı eşlemeyi kullanabiliriz. Bu tür eşlemeden ilk basımlarında KaraKanat gibi bir yapı elde ederiz fakat bu kuşun altından gelecek yavrularda %80 oranında süslü, karapaçalı tarzında istediğimiz yavruları elde etmiş oluruz. Beğendiğimiz şekle nasıl ulaşırız konusunda birkaç tecrübe ile bu konuya tekrar değineceğiz fakat bazı doğru bilinen yanlışları düzeltmek için bu açıklamaların yapılması ve netleştirmemiz gerektiğini düşündüğüm için konuyu özellikle açmak istedim.
Irk içinde kostüme dönük eşleme nasıl yapılır?
Çalışma kuşu için en güzel örnektir. Kuşa süs katmak yada daha fazla sadeleştirmek, oyun stilini düzenlemek yada ilerletmek için Karabozalı ırkı içerisinde eşlemeler yaparız.
Bireysel beğeniler, kümeslerimizde ve beslediğimiz kuşlarda değişikliğe yönelmek, kostüm özelliklerini geliştirmek, kuşun havada görünürlüğünü arttırmak vb ihtiyaçlara yönelik talepler oluştuğunu düşündüğümüzde çözüm için kullanılacak en iyi yoldur segmentler arası eşleme. Burada özellikle dikkat edilmesi gereken nokta, soyun asıllarını bozmamak ve kaybetmemektir.
Bir açıkbozalıyı süslemek için, komplekanat veya soyu olan Arap/Beyaz güvercinler kullanırız. Özellikle son dönemde en fazla soru aldığımız, “ Kuşu karapaça nasıl yaparız” sorusuna komplekanat soyu kuşların kullanılması doğru cevap olacaktır. Karapaça ve süslü tabir ettiğimiz kostüme ulaşmak için en kolay yoldur. Direk eşleme ile karapaça özelliğini yavruya kısmen katmış olabilirsiniz fakat süs kısmını ilk aşamada başarmanız mümkün olmayacaktır. Birinci ve ikinci ağız yavrular genel olarak KaraKanat tarzı olacak fakat bu kuşları, açıkbozalı tabir ettiğimiz kuşlarla tekrar dönüp eşlediğinizde çıkan soylarda %80 oranında süslü ve karapaçalı yavrulara ulaşacaksınız. Komplekanat soyu ile çalışacaksanız çok iri olan ve süs kuşu tabir ettiğimiz kuşların kullanılması sizi oyun anlamında çok fazla geriye atacaktır. Oyunun azalmasının yanında fiziksel olarak oyun kuşu üzerine yükleyeceğiniz irilik, performans ve oyunda doluluk anlamında da çıkan yavrular da sizi tatmin etmeyecektir. Oyunu tekrar geriye kazanmak için uğraşınızın fazla olmaması için ve oyun kuşu vasıflarını mevcut kuşlarınız üzerinden çok fazla eksiltmemek için, Oyun olan veya oyun yönüne daha yatkın olan Komplekanat güvercinleri kullanmanızı tavsiye ederim.
Bu çalışamları yapabilmek için elinizde olan kuşların soyunu bilmeli, sabırlı olmalı, çıkacak her yavrunun öncelikle tecrübe kazanmak anlamında size çok fazla fayda sağlayacağını bilmelisiniz. Bir kuşu birçok kümesten hazır bir şekilde para verip satın alabilirsiniz. Bu çok kolay bir seçenek. Fakat tecrübe satın aldığınız kuştan daha önemlidir ve para ile satın alınamaz. Genel olarak bu kolay seçeneği tercih eden besleyiciler eşleme, uçum, eş değişimi gibi önemli süreçleri hep es geçmiş ve tecrübe anlamında çok eksik kalmışlardır. Bu eksikliğin dışında en önemli sorulardan biri olan “Bu kuşu nasıl bir kuşla eşlemeliyim” sorusunu hiçbir zaman sormamışlardır.
Sadece oyun yeterli midir konusu altında bahsettiğim gibi bir kuşu alırken hiçbir zaman sadece oyununu görerek karar vermeyin. Eşleme yaparken de bu soy bilgileri ve sorduğunuz sorular size yardımcı olacaktır bu detayı atlamayın.
Kafakuyruk yada daha açık formlarda yavru almak istiyorsanız, karabaş soyu, arapsazlı&beyaz çalışmaları sizi sonuca ulaştıracaktır. Daha açık formlarda dahi karapaça istiyorsanız Karabaş soyu kullanılmasını tercihlerimiz içerisinden çıkartmamız gerekecektir. Özellikle Karabaş soyu güvercinlerin beyazpaça olması hedeflediğiniz karapaça yapısına ulaşmanızı zorlaştıracaktır. Açıkbozalı&Açıkbozalı eşlemelerinden çıkan Araplar ile aynı şekilde Açıkbozalı&Açıkbozalı eşlemelerinden çıkan beyaz güvercinlerinizi birbiri ile eşlemeniz sonuca bir adım daha yaklaşmanızı sağlayacaktır. Bir bozalı kümesinin olmazsa olmazları arasında Arap ve Beyaz’lar vardır. Özellikle Beyaz kuşlar birçok eşleme seçeneğinde kullanılmaktadır. Gerçek anlamda Nötr olarak bir kuş elde etmek istiyorsak bu kuş Beyaz olmalıdır. Beyaz&Beyaz eşlemelerinden çıkan Beyaz yavrular %70-%75 oranlarında renk pigmentlerini sadece beyaz tonuna sabitleyecektir. Bu eşlemelerden çıkan beyaz kuşları özellikle Kafakuyruk tercihlerinizde değerlendirebilirsiniz.
Açıkbozalı&Açıkbozalı eşlemelerinizden çıkan Araplar veya Arapsazlılar ile eşlediğiniz takdirde açık kostüm özelliklerinde kuşlara ulaşmanız daha kolay olacaktır.
Kostüm nasıl olmalıdır?
Karabozalı ırkında, Kostüm ve detayına kendi kendime sorduğu birkaç sorudan sonra açıkçası takıntılı olduğumu anladım. Kendinize soru sormaktan bu anlamda kaçınmayın. Bulduğunuz cevaplar ile eksiklikler görürseniz kuşlarınızdan soğumak yerine ıslah yada eksikleri tamamlama yönünde segmentler içinde çalışmalara yönelin. Ne istediğinizi belirlemekte en sağlam yol kendi kendimize sorular sormaktır. Çünkü ne istediğinizin cevabı sadece sizdedir.
Gördüğümüz resimler, yaptığımız kümes ziyaretleri ve geçmişte yaptığımız, yaşadığımız hatalar nedeni ile edindiğimiz olumlu/olumsuz tecrübeler kostüm anlamında bize olumlu ev olumsuz birikimler kazandırmış diye düşünüyorum.
Oyun kuşu havada sergilediği performans doğrultusunda beğeni kazandırır.
Fakat Karabozalı da havada kostüm anlamında görebileceğiniz en fazla özellik renk tonu dağılımıdır ki bunu da alçak seviye uçan kuşlarımızda görebiliriz.
Karabozalı güvercini söz konusu olduğunda, kostüm olarak yerde taşıdığı ve ırk içindeki segmentine göre bulunması gereken vasıf ve özellikler vardır. Bu ırk bir mavi ırkı gibi renk tonlarına göre ayrıştırılamaz. Buz mavi, Karapal, Pal…
“ Siyah, Siyahtır, Beyaz, Beyazdır… Grisi yoktur. “
Her segmentin özelliklerini ayrı ayrı anlatmak uzun sürecek ve okuma esnasında tekrarlar ile sıkılma eylemine yönlendireceği için, kostüm anlamında sadece temel konular üzerinde ve bu tek başlık altında durmak daha verimli olacaktır diye düşünüyorum.
Kafa üzerinde tam siyalık bulunmalı, sakar, beyaz kırçıl tarzı karışımlar olmamalıdır. Kafanın bitiş kısmı veya ufak bir kısım altında siyahlık kesmeli, ense üzerinden sırt çatalına doğru sarkma olmamalıdır. Aynı siyahlık, kulak altından erkek sakalı biçiminde göğüs kısmında birleşmelidir. Ön kısımdan sakal diye tabir edilen tüylerde sarkma kostüm anlamında kabul edilebilmekte fakat ense sarkması kabul görmemektedir. Gözlerin ense yönü tarafındaki, enseye doğru olan tüyler aralandığında beyaz çizgi olmaması gerekir. Özellikle Edremit ve Balıkesir eşlemelerinden çıkan kuşların soyunda bu çizgi ye rastlanmaktadır. Kulak girdisi diye tabir ettiğimiz kulak taraflarından ense arkası yada göz yönünde yukarıya doğru çıkan beyaz girintiler kostüm vasıfları içerisinde yoktur ve bulunmamalıdır.
Gözlerde akıntı, üzüm göz diye tabir edilen, tek göz veya çift gözün siyah olması bunun dışında sarı göz olması kabul edilmemektedir.
Kuyruklarda Beyaz telek yada elifli tabir ettiğimiz siyah beyaz karışık telek kesinlikle kabul edilmemektedir.
Bel üzerinde kemer olarak tabir ettiğimiz beyaz leke yada çizgiler kostümde kusur olarak görülmektedir.
Karapaça olarak açıkbozalı üzerinde beğenilen bu özellik, Komplekanat soyu üzerinde tüm paça tüyleri kara olacak şekilde olmalıdır. Paça tüyleri arasında beyaz tüy bulunmamalıdır. Paçalardaki karalık dizlerden kesmelidir, vücudda bağlamamalıdır. Paça tüyleri ırk içindeki tüm segmentlerde uzun olmamalıdır.
Mevcut soy hakkında bilgi sahibi olmak neden önemlidir?
Soy hakkında bilgi sahibi olmak ara ara bahsettiğim gibi, özellikle ırk hakkında bilgi sahibi olmak, oyun stilleri hakkında bilgi sahibi olmak, eşleme yapacağımız zamanlarda, eş yapacağımız kuşu belirleme seçimi de dahil olmak üzere bir çok açıdan önemlidir.
Beş parmağın beşi birbirini tutmadığı gibi, oyun, renk geldisi, desen geldisi, ırk geldisi, oyun stili ve tarzı, damarının anne veya babaya benzemesi, farklı anne ve farklı babalardan çıkan kardeşleri dahil imkan varsa bilgi alınması süprizler yaşanmasının önüne geçmeye ve eşlemelerinizde kostüm, istediğiniz tarzda oyun gibi bir çok seçenekten sorunsuzca faydalanmanıza imkan sağlayacaktır. Seçeneklerinizi geniş bir yelpazeye, deneme-yanılma yöntemine gitmeden yaymanızı sağlayacaktır.
Bir eşlemeden en az kaç yavru alınmalıdır?
Bir eşlemeden en az, tam takım yaşattığınız takdirde 3 basım yani toplam 6 yavru almanız gerekir. Üstü olabilir fakat asgari sınır olarak bu sayıyı belirleyin. 3 takım yavrunun tamamını uçurun, yırtıcı türlere kaptırmanız, yırtıcı kuş almasa bile yara vermesi veya sadece dalması durumunda dahi korkudan ötürü oyununu görememeniz, farklı çatılara konması ve bu sebepten yeterince antrenman gösterememeniz, kuşun ilk havasında veya farklı şekillerde genel bir sıkıntı olan tutakçı tabir ettiğimiz kişilere düşmesi gibi zaiyatlar nedeni ile kayıp duruma düşecek ve değerlendiremeyeceğiniz yavru sayısını göz önünde bulundurmuş olursunuz. Bu sayıyı 10 yavru üzerine de çıkartmayın. 10 yavru üzerine çıkarttığınız da gereksiz bir şekilde vakit kaybı yaşamanıza ve farklı eşlemelerle kuşlardan yavru almakta gecikmenize neden olacaktır.
Damızlık sayınızı çok yüksek sayı ve adetlerde tutmayın, fakat uçan kuşlarınızdan muhakkak damızlık adayı olarak yedek kuş kafanızda planlayın.
10 yavrunun üzerinde alacağınız her yavru, sadece 1 takım kuştan yavru almayacağınızı düşündüğünüzde, İstikrar açıklamasında bahsettiğim basamakları verimli bir şekilde takip etmenizi de zorlaştıracak, önceki derlemede anlattığımız örneğin oyun stillerindeki detayları görmenize engel olacak, kuşların üzeirndeki takip kabiliyetinizi düşürecektir.
Her eşlemelerinizden çıkan yavruları anne baba marka numaraları dahil muhakkak kayıt altına alın.
Kayıtlarınızı düzenli bir şekilde tutun. Kayıt yaptığınız tabloda yada defterde her yavrunun uçum, oyun, kostüm gibi özelliklerini ekleyebileceğiniz not bölümleri muhakkak bırakın ve önemli olarak gördüğünüz noktaları kayıt altına alın. Geriye dönüp baktığınızda size önemli hatırlatmalar yapacaktır.
Islah nedir?
Islah kelime anlamı olarak “Daha iyi duruma getirme, düzeltme, iyileştirme “ anlamına gelir.
Canlılarda ise “ Bitki ya da hayvanların daha verimli hale gelmesi” olarak özetleyebiliriz.
Canlılarla uğraşan bütün dallarda olduğu gibi güvercin yetiştiriciliği için de kalıtım ve ıslah çok önemli bir konudur. Zira istenen özellikte kuşlar elde etmek için kalıtım kurallarını bilmek gerekir. Genellikle kuşçu arkadaşlarımız arasında özelliklerin ana ve babadan yavrulara rastgele aktarıldığı fikri yaygındır. Bir yavrunun yedi göbek uzaklıktaki dede veya ninesine benzeyebileceği söylentisi bunun kanıtıdır. Halbuki her bir özelliğin ana ve babadan yavruya geçme yolu farklılık gösterir.
Öyleki, biz bu konuları iyi kavrarsak bazı özellikler için yavruların göstereceği karakterleri tahmin edebiliriz. Konuların daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle, tüm canlılar için geçerli olan kalıtım kurallarına kısaca göz atılmasında ve bazı terimlerin açıklanmasında yarar vardır. Bütün canlıların vücutları bilindiği gibi ancak mikroskopla görülebilen hücrelerden meydana gelmiştir.
Bu hücrelerin her birinde, çekirdek adı verilen yapıların içerisinde o canlının planı bulunur.
Her bir özelliği belirleyen ve kromozom adı verilen iplikcikler üzerinde bulunan bölümlere gen denir.
Yani genler bir araya gelip kromozomları oluşturur.
Kromozomlar hücre çekirdeğinde çiftler halinde bulunurlar. Bunların biri Erkek’ten, diğeri ise Dişi’den gelir.
Genlerin kromozom üzerinde bulunduğu yere lokus adı verilir.
Her canlı türünün kromozom sayısı farklıdır. Örneğin;
İnsanlarda 23 çift, Sığırda 30 çift, Köpekte 39 çift, AArıda 16 çift ve Güvercinde 21 çift kromozom bulunur…
Daha fazla Teknik bilgi verip kafa karıştırmak istemiyoruz açıkçası.
O yüzden ıslah konusuna Karabozalı özelinden devam etmek istiyorum.
Öncelikle Kuşları ıslah edebilmek için iyi özellikli kuşları seçmek gerekmektedir.
Bu bağlamda bütün hayvanlardan yavru almak uygun değildir. Başarı için ikinci kural ise hedefin iyi belirlenmesidir. Bir diğer kural da ıslah edilecek ırkın, iyileştirmek istediğimiz özelliğini iyi bilmemiz gerekir. Ayrıca o özelliğin kalıtım yolunun da belirlenmesi gerekir.
Damızlık kuşlarımızı nasıl seçeriz?
- Güvercinlerin kendi özelliklerine göre,
- Güvercinlerin ana ve babalarının özelliklerine göre (soy kütüğüne göre),
- Güvercinlerin yavrularının özelliklerine göre,
- Aile (familya) özelliklerine göre.
Kuşçulukta güvercinler genellikle kendi özelliklerine göre değerlendirilirler.
Ama en iyi damızlıklar mümkünse belirtilen bu dört uygulamanın geçerli olduğu kuşlar olacaktır. Buna göre ele alınan özellikler bakımından ortalaması en iyi olan birbirine akraba kuşların tümü, iyi veya kötü olmalarına bakılmaksızın damızlığa ayrılırlar. Eğer bu şekilde yapılan seçim sonucu elde fazla sayıda kuş bulunursa, o takdirde aileler içerisindeki en iyi kuşlar damızlıkta kullanılır. Diğerleri damızlık kümesinden çıkartılır.
Karabozalıda Islahı 3 bölümde incelemekte fayda var.
1-) Fiziksel özellikler
2-) Oyun Performansı
3-) Akıl ve yararlı Gen özellikleri
1-) Fiziksel özellikler
Fiziksel özellikler için Daha önceki bölümlerde Gaga, göz ,fizik ,renk ,paça, Tırnak, Kafa gibi özelliklerin nasıl olması ile ilgili bilgiler vermiştik.
Karabozalıda ıslah için en önemli faktörlerden olan renk konusuna 2 şekilde bakmak gerekmektedir.
Renk Tonu: Kuşun siyahlığının yoğunluğu ve parlaklığı
Desen: Kuşun üzerindeki kafa kesmesinden, üzerindeki pullara, Kuyruk kesmesinden Sırt üstündeki beyazlıklara kadar olan desen kombinasyonu.
Bazen renk tonu iyidir ama desen kötüdür, bazen de desen çok iyidir ama renk tonu kötü olabilir.
Kuşlarımız ıslah ederken dışarıdan kuş ilave edecek, yani genleri değiştireceksek mutlaka alacağımız kuşun kendi kuşlarımızdan üstün bir tarafının olması gerekmektedir.
Eksik gördüğümüz özelliği Kendi kuşumuza ilave etmemiz ıslahın başarılı olmasını sağlayacaktır.
Kuşlarımız mat ise parlak kuşlarla ıslah edebiliriz, renkleri çok yoğun ama desenleri iyi değilse desenleri iyi olanlarla ıslah edebiliriz.
Düz renkli soy çalışmaları daha kolaydır.
Islah ile beyaz bir kuştan arap soyu, araptan beyaz soyu oluşturmak bile Karabozalı soyu çıkarmaktan daha basit olabilir…
Karabozalı için sadece renk tonu değil desende devreye girdiği için daha dikkatli olunması gerekmektedir.
2-) Oyun Performansı
Karabozalı sevenler için oyun olmazsa olmazımızdır. Kümesteki 2 en çok oynayan kuşu birbiri ile eşleştirip her yavrusundan en iyi oynak çıkacağını düşünürüz.
Ama gerçekler bazen tatsız deneyimlerle sonlanır.
Hiç önemsemediğimiz 2 kuşun eşleşmesinden ise fevkaledinin fevkinde yavrular alır şaşırırız.
Tabi ki bunlar nasıl olur;
Bazı kuşlar anneye, bazı kuşlar babaya benzer, bazen de ikisinden birden yada geçmiş genlerden özellik almış olabilirler.
Kuşlarımızı oyun konusunda ıslah etmek istiyorsak bol deneme, bol çeşit ve bol uçma ile çalışmamızı yaptırmalıyız.
Eksik özelliklere göre kümesimizi takviye etmeliyiz.
Özellik olarak “Uçma” faktörünü hiçbir zaman atlamamalıyız.
Uçma ve kuşun yükselmesi son zamanlarda ıslah edilmesi gereken en önemli özelliklerden birisi olmuştur.
Duyarız bazen oynamaktan uçamıyor diye bir tabir vardır. Aslında uçamadığından oynadığı hiç aklımıza gelmez.
Sonra çatı çatı gezen kuşun peşini saatlerce bekleriz, Çarpan kuşun cesedini başka çatılardan toplarız ya da karşıya konan kuşu kaldırmak için kırk takla atar komik duruma düşeriz.
3-) Akıl ve Yararlı gen özellikleri
Akıl ve yararlı gen geçişleri nelerdir ?
Kuşun sadece oynaması ve renk özelliği dışında ıslah etmemiz gereken diğer özelliklerdir.
Önemsiz gibi gözüken fakat ıslah aşamasında gözden kaçırıldığında keyfimizi bozacak şeylerdir.
Bunları basitçe sıralayacak olursak;
- Kuşun evinin yolunu bulması (Akıl) Kuşun damarlı olması yetmez örnek verecek olursak kuş yaklaşık 5 km ileriye oynayarak gider ve bir türlü evine dönemez. 3-4 gün dışarda kalır ve kimseye teslim olmaz bu kuşa damarsız demek doğru olmaz. Ama yolu bulma konusundaki özelliğinin eksik olduğunu gösterir.
- Başka kuşçulara inmemesi (Damar) Kuşun yavruluğundan itibaren başka kuşçulara inmesi ile ilgili bir durumdur. Kuş başka kuşçuya inmez ,teslim olmaz gerekirse dışarda kalır. Akıl ile birleştiğinde ise mükemmel bir ıslah olur.
- Hastalıklara karşı direncinin olması ve sağlık Bazı kuşlar bağışıklık sistemlerini ve bazı hastalıklara karşı dirençlerini genlerinden alır. Çok iyi bir soy yakaladığınızı düşünürken sezonlarda yakalanacağınız hastalıklar bir anda kümesin sonunu getirebilir. Bazı kuşlardan alınan yavruların sakat yada büyümeme sorunları olabilir.
O yüzden dirençli ve güçlü kuşlarımızı damızlık olarak ayırıp ıslahta kullanmak tercih sebebimiz olabilir.
İyi yavru bakması
Belki çoğu kişi için damızlık seçmede ve ıslahta çok önemli olmayabilir.
Ama iyi yavru bakan kuşların yavrularının da iyi yavru baktığı gerçeğini unutmamak gerekiyor. İyi yavru bakmaları da kuşların ıslahında önem arz edecektir
Dişilerde Doğurganlık
Anaç ve makine gibi yumurtlayan dişilerin yavruları da iyi yumurtlarlar.
Bu olayda basit bir detay gibi gözükebilir ama ıslah ederken üzerinde durulması gereken bir özelliktir.
Islah ile ilgili konuyu kapatmadan önce şunları söylemekte fayda var;
- Islah uzun ve zorlu bir süreçtir sabır ister.
- Farklı özellik katabilmek için bilinmedik kuşlarla ıslah etme yerine bilinen kümeslerden kuş almak en iyisidir.
- Islah ile alınmayacak renk yavru yoktur, beyazı siyaha siyahı beyaza çevirebilirsiniz.
- Islahın başarılı olması için istenilen yavruların %70-%80 istediğimiz gibi olması önemlidir.
- Islah ederken tek bir özelliğe değil saydığımız tüm özelliklere dikkat etmekte fayda vardır.
- Islah için en zayıf özelliğiniz ne ise ondan başlamanızı tavsiye ederim.
Bu ırk hakkında yapılan ilk yazılı paylaşım olduğunu zannediyorum bu çalışmanın.
Özellikle, bu derlemeyi yaparken eleştirmen olarak büyük destek veren oyun stilleri ve Islah açıklamalarındaki desteğinden ötürü Salih YILMAZ’a çok teşekkür ederim.
Açıklamalarını yaptığımız tablo için Sn. Murat TÜRKEŞ hocamıza teşekkür ederim.
İnternet’ten resim çekerek derlemede kuşlarının resimlerini kullandığım İsmini bilmediğim kuş sahiplerine de teşekkür ederim. Kendilerine ulaşabileceğim bir iletişim kanalı bulamadım, bu nedenle izin alma fırsatım olmadı. Umarım besledikleri güvercin ırkları üzerinde istedikleri hedeflere ulaşırlar.
Yazar: Erhan Yılmaz
